آموزش غیررسمی الکترونیکی: الزامات و چالش ها

امروزه جوامع با ورود به هزاره سوم و مطرح شدن نیازهای جدید آموزشی به آموزش غیررسمی بدلیل قابلیت های آن جهت دستیابی به آموزش مداوم که پیش نیاز استقرار جامعه دانایی محور است، روی آورده اند. تحقق آموزش مادام العمرکه در قلب اصلاحات آموزشی قرن حاضر جای دارد از نظر فلسفه، اهداف، استراتژی ها و سیاست ها با آموزش به روش سنتی کاملاً مغایرت دارد. لذا آموزش غیررسمی با توجه به ماهیت و اهداف خود نیازمند قابلیت هایی فراتر از محدودیت های زمانی و مکانی کلاس های درس سنتی است. ورود به قرن بیست و یکم و ظهور و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات توانست بستر مناسب و ابزار نیرومند بالقوه ای جهت تحقق اهداف آموزش غیررسمی خصوصاً در زمینه آموزش شهروندی فراهم نماید. بکارگیری قابلیت های فناوری اطلاعات و ارتباطات توانست در بهبود فرآیند یاددهی-یادگیری و ارتقا سطح کیفی آموزش و از همه مهم تر یادگیری مادام العمر که از جمله اهداف اساسی جامعه دانش محور است، نقش بسزایی ایفا نماید. باید توجه نمود که آموزش غیررسمی الکترونیکی در جهان مقوله ای جدید بوده و در این باره تحقیقات زیادی صورت نگرفته، لذا تایید اثربخشی آن در زمینه های مختلف آموزش غیررسمی نیازمند انجام مطالعات و پژوهش های بیشتر است. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش غیررسمی الکترونیکی و مقایسه آن با دیگر آموزش های رایج غیررسمی (آموزش حضوری) و همچنین مقایسه میزان رضایت کارکنان شهرداری تهران از این روش ها در سال 1388 انجام گرفته است. این پژوهش یک تحقیق کاربردی-توسعه ای از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون-پس آزمون دو گروهی می باشد. جامعه آماری شامل کل کارکنان دو مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران و مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در مردادماه سال 1388 و نمونه آماری، 114 نفر از کارکنان رسمی دو مرکز است که داوطلبانه ثبت نام نموده و بصورت تصادفی به دو گروه آموزش الکترونیکی و غیرالکترونیکی تقسیم شدند. داده ها در دو مرحله از هر دو گروه جمع آوری گردید. گروه غیرالکترونیکی آموزش به شیوه حضوری بهمراه جزوه مهارت های ارتباط شفاهی و گروه الکترونیکی دوره را به شیوه الکترونیکی دریافت نمودند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای محقق ساخته دارای سه بخش که بخش اول شامل 8 سوال در رابطه با مولفه های اجتماعی و 8 سوال مربوط به مولفه های آموزشی، بخش دوم شامل آزمونی حاوی 20 سوال در رابطه با دانش مربوط به مهارت های گوش کردن و صحبت کردن موثر و بخش سوم پرسشنامه سنجش میزان رضایت کارکنان از دو روش آموزشی است که در پنج حیطه جداگانه: فنی و پشتیبانی، زیبایی شناختی، محتوا، استاد و اثربخشی بررسی گردید. روایی آزمون و پرسشنامه توسط اساتید گروه علوم تربیتی و پایایی آن از طریق فرمول آلفای کرونباخ بترتیب 75/0 و 92/0 محاسبه گردید. داده ها پس از جمع آوری با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی در نرم افزار آماری spss v.11 تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها نشان داد که بین نمرات پیش آزمون و پس آزمون افراد در هر گروه اختلاف آماری معنادار وجود دارد. بعلاوه آزمون آماری تی دو گروه مستقل نشان داد که بین میانگین نمرات پس آزمون افرادی که به روش الکترونیکی (81/15) و غیرالکترونیکی (98/13) آموزش دیدند اختلاف معنادار وجود دارد(sig=0/001 که از آلفای 05/0 کوچکتر است). همچنین از بین متغیرهای اجتماعی بین متغیر رشته تحصیلی و میانگین نمره یادگیری در گروه غیرالکترونیکی اختلاف معنادار مشاهده گردید. ضمناً بین میزان رضایت دو گروه نیز از نظر آماری اختلاف معناداری مشاهده نگردید. تحلیل یافته ها بیانگر آن است که هر دو روش آموزشی در میزان یادگیری افراد موثر بوده ولی با توجه به اختلاف معنادار آماری بین دو روش، روش الکترونیکی در میزان یادگیری تاثیر بیشتری داشته است. لذا می توان از این روش به عنوان یک روش آموزشی موثر در برنامه های آموزش غیررسمی و شهروندی استفاده نمود. همچنین یافته های بدست آمده از میزان رضایتمندی کارکنان نشان می دهد که آموزش غیررسمی در هر دو روش مورد رضایت بوده و مطلوب ارزیابی شده است. لذا پیشنهاد می گردد که برگزاری این گونه دوره ها در موسسات دولتی و خصوصی با توجه به مقوله فنی پشتیبانی و زیبایی شناختی مورد توجه بیشتری قرار گیرد.